Albumy (nie tylko) rodzinne
DOI:
https://doi.org/10.26485/AI/2025/27/16Słowa kluczowe:
estetyka fotografii, rodzinny album, praca żałoby, de-koincydencja, przemijalność istnieniaAbstrakt
Każdy album fotograficzny ma swoją specyfikę, a rozważania wokół rodzinnych albumów pozwalają na nowo odkryć ich znaczenie dla kultury, członków rodzin i jednostki. Fotografie wyblakłe, pęknięte czy też zamazane pokazują symultaniczny proces scalania (koincydencja) i rozpadu (de-koincydencja), dzięki czemu można zaobserwować nieustanny proces „bezszelestnych” transformacji ludzkiego życia.
Niniejsze rozważania nie pretendują do eksplikacji kolejnej teorii dotyczącej roli rodzinnych albumów czy też pamięci fotografii, jednak pozwolą przyjrzeć się problemowi przemijalności/znikania, wznawiania/ uobecniania zarówno w wymiarze osobistym (praca żałoby – R. Bartes, Światło obrazu, T. Różewicz, Matka odchodzi), rodzinnym (ślady istnienia w fotograficznych
albumach – motyw w serialu Dom) czy też indywidualnej refleksji trwania/przemijania – fotografie J. Janczewskiej wykonane przez S. I. Witkiewicza).
Fotografie z rodzinnych albumów czy też prywatnej kolekcji pozwalają na przepracowanie żałoby, czyli od wewnętrznego „pęknięcia” do – jak określa Jullien – stopniowej fazy „rozchmurzenia” bólu po stracie bliskiej osoby.
Bibliografia
Barthes Roland (2008) Światło obrazu. Uwagi o fotografii, transl. J. Trznadel, Warszawa: Aletheia.
Berhard Thomas (2005) Wymazywanie, transl. S. Lisiecka, Warszawa: Wydawnictwo Od Do.
Brach-Czajna, Jolanta (1992) Szczeliny istnienia, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Cieślak Robert (2013) Widzenie Różewicza, Warszawa: Wydawnictwo UW.
Didi-Huberman Georges (2011) Strategie obrazów. Oko historii 1, transl. J. Margański, Warszawa-Kraków: Korporacja HA!ART.
Dodziuk Anna (2007) Żal po stracie, czyli o przeżywaniu żałoby, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.
Frajlich Anna (2013) Łodzią jest i jest przystanią, Bezrzecze: Wydawnictwo Forma.
Franczak Ewa, Okołowicz Stefan (1986) Przeciw nicości, Warszawa: Wydawnictwo Literackie.
Freud Sigmunt (1992) Żałoba i melancholia, transl. J. Jabłońska-Dzierża [in:] K. Walewska,
J. Pawlik, eds., Depresja. Ujęcie psychoanalityczne, Warszawa: PWN.
Jastrun Tomasz (2022) Album rodzinny. Wiersze i fotografie, Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Jullien François (2024) Ponownie otworzyć możliwości: de-koincydencja i kolejne życie, transl. E. Marynowicz-Hetka, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Lange Łucja (2009) Praca żałoby i praca z żałobą, “Studia de Cultura”, vol. 11, no. 4, pp. 119-133.
Legeżyńska Anna (2009) Treny Różewicza, “Polonistyka”, no. 1, pp. 57-59.
Lenkowska Krystyna (2020) Matka nie odchodzi [in:] Kiedy byłam rybą (lub ptakiem), Kraków: Stowarzyszenie Pisarzy Polskich.
Micińska Anna (1985) Witkacy. Stanisław Ignacy Witkiewicz życie i twórczość, Warszawa Wydawnictwo Interpress.
Morzyńska-Wrzosek Beata (2012-2013) Pamięć, intymność, ocalenie. Wokół „Matka odchodzi”
Tadeusza Różewicza, “Spotkania Humanistyczne”, no. 2-3, pp. 119-136.
Nowicki Wojciech (2015) Odbicie, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Nowicki Wojciech (2010) Dno oka. Eseje o fotografii, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Okołowicz Stefan (2007) Witkacy fotografuje. Witkacy na fotografii, in: M. Dziewulska, ed., Światło obrazu. Wykłady otwarte, Warszawa: Aletheia.
Różewicz Tadeusz (1999) Matka odchodzi, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie.
