De-koincydencja w poezji. Analiza wiersza "El Puro No" Oliveria Gironda
DOI:
https://doi.org/10.26485/AI/2025/27/11Słowa kluczowe:
Oliverio Girondo, awangarda literacka, awangarda argentyńska, Gaston Bachelard, wyobraźnia poetycka, żywioł ziemi, fenomenologia, El puro no.Abstrakt
Artykuł stanowi próbę nowatorskiego odczytania poezji Oliveria Gironda – jednego z najwybitniejszych przedstawicieli argentyńskiej awangardy literackiej – poprzez pryzmat wyobraźni poetyckiej Gastona Bachelarda. Punktem wyjścia jest koncepcja de-koincydencji, rozumiana za François Jullienem jako odejście od zgodności i adekwatności w kierunku nowości i odkrywania nieznanego, która
The Pure No (El puro no) z tomu In the Moremarrow (En la masmédula), będącego apogeum formalnych i semantycznych eksperymentów Gironda. Artykuł wskazuje na głębokie związki między twórczością poety a bachelardowską koncepcją czterech żywiołów, ze szczególnym uwzględnieniem ziemi. Ziemia – tradycyjnie kojarzona z żyznością i trwałością – zostaje w wierszu całkowicie odarta z tych właściwości i ukazana jako jałowa, martwa, niezdolna do podtrzymania życia. Girondo tworzy negatywną wyobraźnię materialną, przestrzeń skrajnej negacji: pozbawioną formy, substancji, nawet możliwości rozpadu. „Nie” staje się dominującą kategorią poetycką, przekształcając materialność ziemi w „nie-materię”, a czas – w „nie-czas”, zastygły i niezmienny. W tym ujęciu ziemia jawi się jako fundament poetyki radykalnej negacji.
Bibliografia
Bachelard Gaston (1964) The Psychoanalysis of Fire, transl. A. C. M. Ross, Boston: Beacon Press.
Bachelard Gaston (1968) The Philosophy of No: A Philosophy of the New Scientific Mind, transl. G. C. Waterston, New York: Orion Press.
Bachelard Gaston (1975) Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, Warszawa: PIW.
Bachelard Gaston (1983) Water and Dreams: An Essay on the Imagination of Matter, transl.
E. R. Farrell, Dallas, TX: Pegasus Foundation.
Bachelard Gaston (1988) Air and Dreams: An Essay on the Imagination of Movement, transl.
E. R. Farrell, Dallas, TX: Dallas Institute of Humanities and Culture.
Bachelard Gaston (1998) On Poetic Imagination and Reverie, transl. C. Gaudin, Dallas, TX: Spring Publications.
Bachelard Gaston (2002) Earth and Reveries of Will: An Essay on the Imagination of Matter, transl. K. Haltman, Dallas, TX: Dallas Institute Publications.
Bachelard Gaston (2011) Earth and Reveries of Repose: An Essay on Images of Interiority, transl. M. McAllester Jones, Dallas, TX: Dallas Institute Publications.
Challener Scott (2019) A Breathable Language: Oliverio Girondo and the Poetry of the Americas, “Los Angeles Review of Books”, 11 April, https://lareviewofbooks.org/article/a-breathable-language-oliverio-girondo-and-the-poetry-of-the-americas/ [accessed: 25.04.2025].
Girondo Oliverio (1999) El puro no, [in:] R. Antelo, ed., Obra completa, Madrid, Barcelona, Lisboa, París, México, Buenos Aires, São Paulo, Lima, Guatemala, San José, Santiago de Chile: ALLCA XX, p. 231.
Girondo Oliverio (2002) The Pure No, transl. G. Alter-Gilbert, https://www.poesi.as/og5611uk.htm [accessed: 10.05.2025].
Gurgul Paulina (2022) Filozoficzne ujęcia wyobraźni poetyckiej. Wprowadzenie do myśli Gastona Bachelarda, Gdańsk: słowo / obraz terytoria.
Jullien François (2024) Ponownie otworzyć możliwości. De-koincydencja i kolejne życie, transl. E. Marynowicz-Hetka, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
The Holy Bible: King James Version (2010), Oxford: Oxford University Press.
Wendorff Anna (2023) Acercamientos a las poéticas de Oliverio Girondo: Estudio específico sobre un poeta de la vanguardia argentina, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

