Estetyka maskarady Igbo w zakresie “DÉ-COÏNCIDENCJI”: przemyślenie ekologicznej zrównoważonego rozwoju w południowo-wschodniej Nigerii
DOI:
https://doi.org/10.26485/AI/2025/27/7Słowa kluczowe:
dé-coïncidence, czasy postnormalne, posthumanistyka, estetyka maskarady, zrównoważony rozwój ekologiczny,Abstrakt
W niniejszym artykule krytycznie analizowana jest estetyka maskarady rdzennych plemion Igbo, z wykorzystaniem teoretycznego paradygmatu dé-coïncidence François Julliena, który zakłada, że gdy rutynowe zachowania odbiegają od normatywnych lub nawykowych, musi nastąpić autentyczność i odnowa. Maskarady w południowo-wschodniej Nigerii historycznie symbolizowały metafizyczną obecność i odnowę wspólnoty, ale obecnie ich materialne praktyki coraz bardziej podważają te filozoficzne podstawy. Narasta konflikt między symboliką duchową a kosztami środowiskowymi ze względu na wysoki poziom eksploatacji ekologicznej związanej z tworzeniem kostiumów, co obejmuje uszczuplanie gatunków zwierząt i wylesianie w celu pozyskania rafii, kory i drewna. Zamiast być czynnikiem de-coincidentalnej innowacji, maskarada w obecnej formie przypomina raczej wyzyskujące gospodarki niezrównoważonej reprodukcji kulturowej. Argument przedstawiony w tym artykule jest taki, że maskarada Igbo musi na nowo rozważyć swoje ekologicznie wyzyskujące warunki materialne oraz przemyśleć na nowo swoje ramy estetyczne i rytualne, aby zachować ważność i znaczenie w obliczu katastrofy ekologicznej. Opierając się na transdyscyplinarnej metodologii, która równoważy obserwację środowiska w terenie, rdzenną moralność ekologiczną i analizę performansu, praca identyfikuje ważne drogi do zrównoważonego dé-coïncidence, w tym wykorzystanie materiałów biodegradowalnych, regeneracyjne tworzenie kostiumów, egzekwowanie przepisów ochrony środowiska oraz strategie ochrony środowiska oparte na społecznościach. Wreszcie, sztuka performatywna Igbo (a zwłaszcza maskarada) musi przejść de-coincidentalną zmianę, która zapewni równowagę między ekologią w południowo-wschodniej Nigerii a historycznym szacunkiem dla przodków. Ideały dé-coïncidence François Julliena stanowią głęboką perspektywę, z której rdzenni artyści Igbo mogliby korzystać w obliczu intensywnych poszukiwań i tęsknot za świadomością posthumanistyczną, w obliczu powszechnego zainteresowania zdrowiem planety.
Bibliografia
Abakporo Princewill Chukwuma, Ohenhen Stanley Timeyin (2024) Indigenous Festival Arts and (Dis)connect with Contemporary Socio-Cultural Realities in Southeastern Nigeria, “Art Inquiry. Recherches sur les arts”, vol. 26, pp. 287-310. https://doi.org/10.26485/AI/2024/26/15.
Abakporo Princewill Chukwuma, Amali Abdumalik, Egbe Fidelis, Ohenhen Stanley (2025) Water Fights Back in Lagos: A Performance Reading of Aqua-Terrestrial Futures in Ojo Bakare’s ‘Ekun Omi’, “eTropic: Electronic Journal of Studies in the Tropics”, vol. 24 (2). https://doi.org/10.25120/etropic.24.2.2025.4146.
Abraham Andrew, Webster Andrea, Jordaan Jessica, Prys-Jones Tomos, Ganswindt
Andre, De Jager Pieter, & Doughty Christopher (2021) Hyaenas play unique ecosystem role by recycling key nutrients in bones, “African Journal of Ecology”, vol. 00 (4), pp. 1-6. https://doi.org/10.1111/aje.12907
Andrzejewski Julie, Baltodano Marta, Symcox Linda, eds. (2009) Justice, Peace and Environmental Education: Transformative Standards, London: Routledge.
Asogwa Odoja (2022) Social Dynamics and Resilience in the Northern Igbo Masking Traditions, “Cultural Arts Research and Development”, vol. 2 (2), pp. 39-49.
Bagnall Catherine (2016) Explorations into Creaturely Sensations and Traplines, “The Senses and Society” vol. 11 (2), pp. 199-205. doi:10.1080/17458927.2016.1196886.
Badminton Neil (2000) Posthumanism (Readers in Cultural Criticism), New York: Palgrave Macmillan.
Bennett Jane (2010) Vibrant Matter: A Political Ecology of Things, Durham: Duke University Press.
Braidotti Rosi (2013) The Posthuman, Cambridge: Polity Press.
Cole Herbert M., Chike Aniakor (1984) Igbo Arts: Community and Cosmos, Los Angeles: Museum of Cultural History, University of California.
DNB Stories Africa (2018) Masquerade and His Owner Fight over Money in Anambra State, August 26, 2018, https://dnbstories.com/2018/08/masquerade-and-owner-fight-over-money-in-anambra-state.html. Accessed: August 30, 2025.
Enjalbert Cedric (2025) The Art of Method-less Action, with François Jullien: Can We Live Without a Plan?, “Philonomist”, July 2, 2025, https://www.philonomist.com/en/interview/art-method-less-action-francois-jullien. Accessed: August 28, 2025.
Folke Carl et al. (2021) Our Future in the Anthropocene Biosphere, “Ambio”, vol. 50, pp. 834-869. http://doi.org/10.1007/s13280-021-01544-8.
Gebremariam Eyob Balcha (2025) Restoring Africa’s Knowledge Systems Is Key to Sustainable Development, “United Nations: Africa Renewal”, June 17, 2025, https://africarenewal.un.org/en/magazine/restoring-africas-knowledge-sovereignty-key-sustainable-development. Accessed: August 29, 2025.
Giddens Anthony (1991) The Consequences of Modernity, Stanford, CA: Stanford University Press.
Gladden Matthew (2018) Sapient Circuits and Digitalized Flesh: The Organization as Locus of Technological Posthumanization, 2nd ed., Indianapolis, IN: Defragmenter Media.
Groys Boris (2016) In the Flow, New York: Verso.
Hamilton Clive (2014) Forget about Saving the Earth: It’s an Angry Beast That We Have Awoken, “The Conversation”, May 27, 2014, https://theconversation.com/forget-saving-the-earth-its-an-angry-beast-that-weve-awoken-27156. Accessed: August 29, 2025.
Ikhumetse A. A., Abioye O. P., Ijah U. J. J., Bankole M. T. (2022) A Critical Review of Oil Spills in the Niger Delta Aquatic Environment: Causes, Impacts, and Bioremediation Assessment, “Environmental Monitoring and Assessment”, vol. 194 (816), https://doi.org/10.1007/s10661-022-10424-x.
Jullien François (2010) Las transformaciones silenciosas, transl. J. M. Marcén, Barcelona: Bellaterra.
Jullien François (2016) This Strange Idea of the Beautiful, transl. K. Fijalkowski, M. Richardson, New York: Seagull Books.
Jullien François (2017) Dé-coïncidence: Where Art and Existence Come From, Taipei: National Taiwan University of the Arts.
Kalu Nwankwo, Zakirova Yulia (2019) A Review in Southeastern Nigeria: Environmental Problems and Management Solutions, “RUDN Journal of Ecology and Life Safety”, vol. 27 (3), pp. 231-240, doi:10.22363/2313-2310-2019-27-3-231-240.
Kaprow Allan (1993) Essays on the Blurring of Art and Life, J. Kelley, ed., Berkeley: University of California Press.
Kidner David (2014) Why Anthropocentrism Is Not Anthropocentric, “Dialectical Anthropology”, vol. 38 (4), pp. 465-480, doi:10.1007/s10624-014-9345-2.
López-Corona Oliver, Magallanes-Guijón Gustavo (2020) It Is Not the Anthropocene; It Is Really the Technocene: Names Matter in Decision Making under Planetary Crisis, “Frontiers in Ecology and Evolution”, vol. 8, https://doi.org/10.3389/fevo.2020.00214.
McGuire Billy (2007) The Earth Fights Back, “The Guardian”, August 7, 2007. https://www.theguardian.com/science/2007/aug/07/disasters.
Montuori Alfonso, Donnelly Gabrielle (2019) Creativity and Leadership in Postnormal Times, [in:] Z. Sardar, ed., The Postnormal Times Reader, Herndon, VA: International Institute of Islamic Thought, pp. 355-376.
Moore Jason (2017) The Capitalocene Part I: On the Nature & Origins of Our Ecological Crisis, “Journal of Peasant Studies”, vol. 44 (3), pp. 594-630.
Mullu Dagnachew, Balakrishnan Mundathria (2014) Ecology of African Civet (Civettictis civetta) in Arba Minch Forest, Arba Minch, Ethiopia, “Science, Technology and Arts Research Journal”, vol. 3 (3), pp. 99-102.
Nixon Rob (2011) Slow Violence and the Environmentalism of the Poor, Cambridge, MA: Harvard University Press, https://doi.org/10.4159/harvard.9780674061194.
Nwankwo Ignatius Uche (2015) Governance and Associated Social Roles of Masquerades among the Igbo of Southeast Nigeria in an Era of Globalization: A Critical Appraisal, “Mgbakoigba: Journal of African Studies”, vol. 4, pp. 1-12.
Ohenhen Stanley Timeyin, Abakporo Princewill Chukwuma (2024) Resisting Eco-Colonial Ideologies through Indigenous Epistemologies and Performances, “Rupkatha Journal on Interdisciplinary Studies in Humanities”, vol. 16 (1), doi:10.21659/rupkatha.v16n1.02.
Okoro Martins N. (2022) Reappraising the Nsukka Ọmabe Festival through the Lens of Ethno-Aesthetics, Therapy and Healing, “HTS Teologiese Studies/Theological Studies”, vol. 78 (1), doi: 10.4102/hts.v78i1.7930.
Pawłowska Aneta, Sztabińska-Kałowska Paulina (2024) Art and Culture in Times of Danger, “Art Inquiry. Recherches sur les arts”, vol. 26, pp. 1-2.
Pękala Teresa (2022) Continuity, Discontinuity, Fulguration – Philosophical Contexts of Changes in Art, “Art Inquiry. Recherches sur les arts”, vol. 24, pp. 9-25.
Sardar Ziauddin, “Welcome to Postnormal Times.” Futures, vol. 42, no. 5, 2010, pp. 435-444. https://doi.org/10.1016/j.futures.2009.11.028
Tanke Joseph (2019) This Strange Idea of Art, “Philosophy East and West”, vol. 69 (2), pp. 484-494, https://doi.org/10.1353/pew.2019.0036.
