Problematising ageing: Polish senior policy and the discursive transformations of neoliberalism
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2025/74.4/2Keywords:
senior policy, active ageing, neoliberalism, problematisationAbstract
This article presents a study of Polish senior policy (ageing policy) documents from the perspective of postfoucauldian analysis of problematisation. Two main narratives have been distinguished: civilising and caring. The civilising narrative emphasises the need for activity and individual preventive actions, while the caring narrative places activity in the categories of care and support for older people.
References
Bacchi Carol. 2012. “Why study problematizations? Making politics visible”. Open Journal of Political Science (2)/1: 1–8. [http://dx.doi.org/10.4236/ojps.2012.21001](http://dx.doi.org/10.4236/ojps.2012.21001).
Barnett Clive. 2015. “On problematization: Elaborations on a theme in «Late Foucault»”. nonsite.org 16. [https://nonsite.org/on-problematization/](https://nonsite.org/on-problematization/) [dostęp: 23.10.2025].
Barry Andrew, Thomas Osborne, Nikolas Rose (red.). 1996. Foucault and political reason. Liberalism, neo-liberalism and rationalities of government. Chicago: University of Chicago Press.
Biggs Simon, Jason L. Powell. 2001. “A Foucauldian analysis of old age and the power of social welfare”. Journal of Aging & Social Policy 12: 93–112. [https://doi.org/10.1300/J031v12n02_06](https://doi.org/10.1300/J031v12n02_06).
Collier Stephen. 2011. Post-Soviet social. Neoliberalism, social modernity, biopolitics. Princeton: Princeton University Press.
Czyżewski Marek, Sergiusz Kowalski. 1990. „Retoryka Wałęsy”. Teksty Drugie: Teoria literatury, krytyka, interpretacja 4: 82–92.
Diaz-Bone Reiner. 2022. “What difference does Foucault’s discourse analysis make? Why discourse analysis needs to be based on the concepts of historical epistemology”. Zeitschrift Für Diskursforschung 2: 217–226. [http://doi.org/10.3262/ZFD2202217](http://doi.org/10.3262/ZFD2202217).
Dunn Elizabeth. 2008. Prywatyzując Polskę. tłum. P. Sadura. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Duszczyk Maciej, Magdalena Lesińska, Kamil Matuszczyk. 2019. Upolitycznienie problemu starzenia się społeczeństwa w Polsce. Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
van Dyk Silke, Stephan Lessenich, Tina Denninger, Anna Richter. 2013. “The many meanings of «active ageing». Confronting public discourse with older people’s stories”. Recherches sociologiques et anthropologiques 44(1): 97–115.
Esping-Andersen Gosta. 2010. Trzy światy kapitalistycznego państwa dobrobytu. Warszawa: Difin.
Foucault Michel. 2010. Bezpieczeństwo, terytorium, populacja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Foucault Michel. 2012. Narodziny biopolityki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Foucault Michel. 2021. „Nie” dla kompromisów! Krytyka, estetyka, solidarność. Kraków: Wydawnictwo Ostrogi.
Franczak Karol. 2017. Instrumentalizacja kultury w powojennych i współczesnych dyskursach modernizacyjnych. W: Polskie sprawy 1945–2015. Warsztaty analizy dyskursu. D. Rancew-Sikora (red.). 151–182. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Hasmanová Marhánková Jaroslava. 2011. “Leisure in old age: Disciplinary practices surrounding the discourse of active ageing”. International Journal of Aging and Later Life 6(1): 5–32. [https://doi.org/10.3384/ijal.1652-8670.11615](https://doi.org/10.3384/ijal.1652-8670.11615).
Horolets Anna. 2006. Obrazy Europy w polskim dyskursie publicznym. Kraków: Universitas.
Jones Michael, Mark McBeth. 2010. “A narrative policy framework: Clear enough to be wrong?”. The Policy Studies Journal 2 (38): 329–353.
Katz Stephen. 1992. “Alarmist demography: Power, knowledge, and the elderly population”. Journal of Aging Studies 6(3): 203–225. [https://doi.org/10.1016/0890-4065(92)90001-M](https://doi.org/10.1016/0890-4065%2892%2990001-M).
Katz Stephen. 2005. Cultural aging. Life course, lifestyle, and senior worlds. Toronto: University of Toronto Press. [https://doi.org/10.3138/9781442602083](https://doi.org/10.3138/9781442602083).
Kopytowska Monika, Łukasz Kumięga. 2017. Krytyczna analiza dyskursu: Konteksty, problemy, kierunki rozwoju. W: Analiza dyskursu publicznego. Przegląd metod i perspektyw badawczych. M. Czyżewski (red.). 177–200. Warszawa: Wydawnictwo Sedno.
Kościelniak Marcin. 2024. Aborcja i demokracja. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Lewicki Mikołaj. 2018. Przyszłość nie może się zacząć. Polski dyskurs transformacyjny w perspektywie teorii modernizacji i teorii czasu. Warszawa: Scholar.
Macgilchrist Felicitas. 2021. “When discourse analysts tell stories: What do we «do» when we use narrative as a resource to critically analyse discourse?”. Critical Discourse Studies 18(3): 387–403. [https://doi.org/10.1080/17405904.2020.1802767](https://doi.org/10.1080/17405904.2020.1802767).
Mokrzan Michał. 2019. Klasa, kapitał i coaching w dobie późnego kapitalizmu. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Nowicka-Franczak Magdalena. 2017. Niechciana debata. Spór o książki Jana Tomasza Grossa. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Oręziak Lekadia. 2021. Prywatyzacja emerytur. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ostrowicka Helena. 2023. Problematyzacje. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Pawłowski Łukasz. 2020. Druga fala prywatyzacji Niezamierzone skutki rządów PiS. Warszawa: Wydawnictwo Kultura Liberalna.
Peisert Arkadiusz. 2018. Społeczeństwo obywateli? Obywatelskość w procesie cywilizowania. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Perek-Białas Joanna, Elżbieta Mysińska. 2013. Indeks aktywnego starzenia się w ujęciu regionalnym. Ekspertyza dla Departamentu Polityki Senioralnej Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej. [https://senior.gov.pl/source/Ekspertyza%20regionalny%20indeks%20aktywnego%20starzenia_27.XI.2013.pdf](https://senior.gov.pl/source/Ekspertyza%20regionalny%20indeks%20aktywnego%20starzenia_27.XI.2013.pdf) [dostęp: 22.12.2024].
Reisigl Martin. 2021. “«Narrative!» I can’t hear that anymore’. A linguistic critique of an overstretched umbrella term in cultural and social science studies, discussed with the example of the discourse on climate change”. Critical Discourse Studies 18(3): 368–386. [https://doi.org/10.1080/17405904.2020.1822897](https://doi.org/10.1080/17405904.2020.1822897).
Rose Nikolas. 2007. The politics of life itself. Biomedicine, power, and subjectivity in the twentyfirst century. Princeton: Princeton University Press. [https://doi.org/10.1515/9781400827503](https://doi.org/10.1515/9781400827503).
Scheurich James J., Kathlyn McKenzie. 2009. Metodologie Foucaulta. Archeologia i genealogia. tłum. P. Pluciński. W: Metody badań jakościowych. N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.). 285–324. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Stachowiak Jerzy. 2020. „Czym jest psyche podwładnych dla jej znawców? Benjamin Lee Whorf, pojęcie sposobu rozpatrywania i problem uprzedmiotowienia”. Przegląd Socjologii Jakościowej 16(4): 18–41.
Suwada Katarzyna. 2011. „Norbert Elias i socjologia figuracyjna”. Kultura i Społeczeństwo 1(55): 63–80.
Szatur-Jaworska Barbara. 2016. Polska polityka społeczna wobec starzenia się ludności w latach 1971–2013. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Vogl Joseph. 2015. Widmo kapitału. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Wacquant Loic. 2012. “Three steps to a historical anthropology of actually existing neoliberalism”. Social Anthropology/Anthropologie Sociale 20(1): 66–79. [https://doi.org/10.1111/j.1469-8676.2011.00189.x](https://doi.org/10.1111/j.1469-8676.2011.00189.x).
Żukowski Maciej. 2011. „Reformowanie systemu emerytalnego w Polsce”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu 173: 167–180.
Program Solidarność pokoleń. Działania dla zwiększenia aktywności zawodowej osób w wieku 50+ (2008) [SP 2008].
Rządowy Program na Rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych ASOS na lata 2012–2013 (2012) [ASOS 2012].
Założenia Długofalowej Polityki Senioralnej na lata 2014–2020 (2014) [ZDPS 2014].
Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. BEZPIECZEŃSTWO – UCZESTNICTWO – SOLIDARNOŚĆ (2021) [BUS 2019].
Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 [SRKL 2020].
Długookresowa Strategia rozwoju kraju Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności (2013) [DSR 2030].
Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 (2013) [SRKL 2013].
Strategia na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą 2030) (2017) [SOR 2020].
Strategia Rozwoju Kapitału ludzkiego 2030 (2020) [SRKL 2030].
Program wieloletni na rzecz osób starszych Aktywni + na lata 2021-2025 [Aktywni+ 2020].
