About the Difficult Relationship Between the Polish Idea and the Polish Ethos in Contemporary Art. Marginalized Transcendentals, Critical De-coincidence, Intensive Dialogue, and Affirmative ‘Renewal’

Authors

  • Rafał Solewski Chair of Artistic Research, Department of Humanities, University of the National Education Commission in Cracow, Poland

DOI:

https://doi.org/10.26485/AI/2025/27/22

Keywords:

Polish idea, de-coincidence, margins of transcendence, metaphysicality of art, contemporary affirmative art

Abstract

First, the text introduces the notion of the ‘Polish idea,’ which is presented as metaphys-
icality in art and metaphysicality of art. In this context, the de-coincidence between the Polish idea and the Polish ethos can be perceived as criticism in contemporary art, as in the work of Artur Żmijewski. De-coincidence causing a ‘thrill of transcendence’ can be perceived as a threat, which Jerzy Bereś and Piotr Uklański warn against in their works. It can also reveal a ‘margin of transcendence’ (including that of the Polish idea), inspiring thereby innovative artistic explor-ations (Jakub Różalski, Jakub Woynarowski, Adu Karczmaczyk). They are pursued thanks to various forms of dialogue that revive affirmative views on ideas and the metaphysics of art.

Author Biography

Rafał Solewski, Chair of Artistic Research, Department of Humanities, University of the National Education Commission in Cracow, Poland

Assistant professor at the University of the National Education Commission in Cracow, Department of Humanities, head of the Chair of Artistic Research. Author of books: Afirmacja i krytyka. Metafizyczność i polskość w sztuce pierwszego dwudziestolecia XXI wieku/Affirmation and criticism. Metaphysicality and Polishness in the Art of the First Two Decades of the 21st Century (2024); Umiar i namiętność. Życie i sztuka Janusza Orbitowskiego / Moderation and Passion. The Life and Art of Janusz Orbitowski (2019); Wypatrując. Idea człowieczeństwa i herme­neutyka tożsamości osobowej we współczesnych sztukach wizualnych / Watching Out. The Idea of Humanity and Hermeneutics of Personal Identity in Contemporary Visual Arts (2016); Viatoris. Który pokonuje drogę. Ponowoczesny romantyzm Piotra Jargusza / Viatoris, who hits the road hard. Postmodern romanticism of Piotr Jargusz (2016); Skrytość piękna. Idealizm i problem tożsamości w sztukach wizualnych na przełomie XX i XXI wieku / The Secretiveness of Beauty. Idealism and the Problem of Identity in Visual Arts at the Turn of the 20th and 21st Centuries (2015); Synteza i wypowiedź. Poezja i filozofia w sztukach wizualnych na przełomie XX i XXI wieku / Synthesis and Utterance. Poetry and Philosophy in Art at the Turn of the 21st Century (2007); Franciszek Mączyński (1874-1947) krakowski architekt / Franciszek Mączyński (1874-1974). The Cracow’s Architect (2005). He also published numerous articles in “Estetyka i Krytyka”, “Ethos”, “Kwar-talnik Filozoficzny”, “Art Inquiry”, “Sztuka i Dokumentacja”, exhibition catalogues and con-ference materials.

References

Adu, Ada Karczmarczyk, http://adakarczmarczyk.com/ (accessed: 10 June 2022).

Bauman Zygmunt (2007) Tożsamość. Rozmowy z Benedetto Vecchim, transl. J. Łaszcz, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Bereś Jerzy (2002) Wstyd. Między podmiotem a przedmiotem, Kraków: Otwarta Pracownia.

Dictionary of Modern and Contemporary Art (2009) I. Chilvers, J. Glaves-Smith, eds., Oxford: Oxford University Press.

Gorządek Ewa (2004) Piotr Uklański, https://culture.pl/pl/tworca/piotr-uklanski (accessed: 22 April 2022).

Jakub Woynarowski, [in:] Sztuka i metafizyka, https://sztukaimetafizyka.up.krakow.pl/woynarowski-jakub/ (accessed: 6 May 2022).

Jullien François (2024) Ponownie otworzyć możliwości: de-koincydencja i kolejne życie. Wybór tekstów, transl. E. Marynowicz-Hetka, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Karoń Krzysztof (2015) Bardzo krótka historia sztuki krytycznej, https://www.historiasztuki.com.pl/strony/026-00-00-SZTUKA%20KRYTYCZNA.html (accessed: 13 August 2022).

Karpińska Marta (2013) Wenecki baldachim Adolfa Szyszko-Bohusza. Rozmowa z Martą Karpińską, “Szum”, 11 November 2013, https://magazynszum.pl/baldachim-szyszko-bohusza-w-wenecji-rozmowa-z-marta-karpinska/ (accessed: 21 July 2022).

Kowalczyk Izabela (2010) Podróż do przeszłości. Interpretacje najnowszej przeszłości w polskiej sztuce krytycznej, Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica.

Którędy po sztukę odc. 33 – Artur Żmijewski, https://vod.tvp.pl/video/ktoredy-po-sztuke,odc-33-artur-zmijewski,28020691 (accessed: 6 May 2020).

“Manifestacja romantyczna” Jerzego Beresia znów na Rynku Głównym w Krakowie, https://www.radiokrakow.pl/kultura/manifestacja-romantyczna-jerzego-beresia-znow-na-rynku-glownym-w-krakowie/ (accessed: 4 May 2022).

Mokrzanowska Anna (2021) “Lecimy ze Smoleńska”. Kim jest ADU i dlaczego szokuje zarówno prawą, jak i lewą stronę?, https://www.wprost.pl/newsroom/2021-04-26/kalendarium.html (accessed: 24 June 2022).

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych (2012), ed. 5, Poznań: Pallottinum.

Problemy ponowoczesnej pluralizacji kultury. Wokół koncepcji Wolfganga Welscha (1998), part 1, A. Zeidler-Janiszewska Anna, ed., Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora.

Ronduda Łukasz (2006) Strategie subwersywne w sztukach medialnych, Kraków: Rabid.

Ruksza Stanisław (2007) Bereś w czasach “recydywy romantyzmu, “Arteon”, vol. 10, no. 90, pp. 14-15.

Sierp i młot, http://polskagrafikacyfrowa.pl/sklep/sierp-i-mlot-61 (accessed: 15 July 2022).

Stróżewski Władysław (1982) O pojęciu patriotyzmu, [in:] id., Istnienie i wartość, Kraków: Znak, pp. 290-301.

Stróżewski Władysław (2002) O metafizyczności w sztuce, [in:] id., Wokół piękna. Szkice z estetyki, Kraków: Universitas, pp. 93-134.

Sztabiński Grzegorz (2009) Poza estetyzacją. Problem duchowości w sztuce współczesnej / Beyond aesthetization. The question of spirituality in modern art, “Sacrum et Decorum. Materiały i Studia z Historii Sztuki Sakralnej”, vol. 2, pp. 111-130.

Sztabiński Grzegorz (2014) Margins of transcendence in contemporary art, “Art Inquiry” 2014, vol. 16, pp. 57-85.

Wydarzenia (2001) “Arteon”, vol. 1, no. 9, p. 48.

Downloads

Published

2025-12-17

Issue

Vol. 27 (2025): De-coïncidence in Art: A Challenge or a Solution?

Section

Part IV. Reflections and Future Visions - ARTICLES

License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.